Personel ve Yük Asansörü Nedir?
Şantiyelerde kullanılan personel asansörü (yolcu + yük) insanları güvenli ve hızlı taşımak için tasarlanmış, kabini kapılı, interlock’lu ve acil durum donanımları olan geçici düşey taşıma ekipmanıdır. Yük asansörü (sadece yük) ise palet, çimento, kalıp, ekipman gibi ağır malzemelerin taşınmasına odaklı, geniş açıklıklı kapıları ve darbe dayanımlı kabiniyle endüstriyel tip çözümdür. Her ikisi de mast/kule üzerine kurulur, belli aralıklarla yapıya bağlantı ankrajları ile sabitlenir.
Temel Tanımlar ve Farklar
Personel (Yolcu + Yük) Asansörü
- İnsan taşımaya uygun emniyet ve konfor kriterleri; kapı interlock, aşırı hız yakalayıcı, çift yönlü acil iletişim.
- Genellikle 630–2.000 kg kapasite, 0,6–1,0 m/sn hız sınıfı (şantiye şartlarında).
Yük (Sadece Malzeme) Asansörü
- Dayanım ve tork öncelikli; kabin içi kaplamalar darbe dayanımlı, zemin kaymaz.
- Genellikle 1.000–5.000 kg kapasite, 0,3–0,8 m/sn hız sınıfı.
Önemli ayrım: “MCWP” (mastlı tırmanır çalışma platformu) bir çalışma platformudur, asansör değildir. Düşey erişim ihtiyacınız insan/malzeme taşıma ise şantiye asansörü seçilmelidir.
Nerede ve Ne Zaman Tercih Edilir?
- Yüksek katlı konut/ofis şantiyeleri: Düşey lojistiği hızlandırır, vinç yükünü azaltır.
- Hastane/otel dönüşümleri: Büyük ekipman ve insan sirkülasyonu için çift kabinli çözümler.
- Fabrika/depo inşaatları: Ağır palet ve makinelerin yüksek kotlara çıkışı.
- Cephe işlerinde yoğun trafik: Malzeme + personel akışını ayırmak için biri yük, biri personel asansörü kurmak verimlidir.
Tipik Teknik Özellikler (Özet Tablo)
| Parametre | Personel Asansörü (Yolcu + Yük) | Yük Asansörü (Sadece Yük) |
|---|---|---|
| Taşıma kapasitesi | 630 – 2.000 kg | 1.000 – 5.000+ kg |
| Hız (yaklaşık) | 0,6 – 1,0 m/sn | 0,3 – 0,8 m/sn |
| Kabin içi net ölçüler | ~1,4×1,4 m’den 1,5×2,5 m+ | 1,5×2,5 m’den 2,5×3,5 m+ |
| Kapı tipi | Otomatik/yarı otomatik, interlock’lu | Geniş açıklık, çift yönlü/drive-through opsiyonu |
| Güç beslemesi | 3~ 400V sınıfı | 3~ 400V sınıfı |
| Mast bağlama aralığı | ~6–9 m’de bir yapı ankrajı | ~6–9 m’de bir yapı ankrajı |
| Kullanım odağı | İnsan güvenliği + verimli malzeme akışı | Ağır malzeme, palet, ekipman |
Rakamlar üretici ve projeye göre değişir; mimari ve statik projeyle netleştirilir.
Ana Bileşenler: Kurulumun Anatomisi
- Temel/Şase: Betonarme temel üzerine çelik taban şase; şakül ve terazide kurulmalıdır.
- Mast/Kule Elemanları: Civatalı modüller; her 6–9 m’de yapıya ankraj.
- Kabin/Kasa: Darbeye dayanıklı iç kaplama, kaymaz zemin, iç aydınlatma ve acil stop.
- Tahrik Grubu: Halatlı/raf-pinyon tahrik; VVVF sürücüler ile yumuşak kalkış/duruş.
- Kapılar: Kat ve kabin kapılarında emniyet kilidi (interlock).
- Kumanda & Emniyet: Üst/alt limit şalterleri, aşırı hız yakalayıcı, aşırı yük, kapı by-pass önleyiciler.
- Besleme & Kablo Taşıyıcı: Enerji kablosu, kablo sepeti, topraklama ve kaçak akım korumaları.
Güvenlik Donanımları ve Kontroller
- Kapı interlockları: Kapılar kapalı değilse hareket yok.
- Aşırı hız ve düşmeye karşı yakalayıcı: Kendi kendine frenleyen mekanizma.
- Aşırı yük koruması: Kapasite aşıldığında kalkış engellenir.
- Limit şalterleri: Üst/alt kat limitlerinde otomatik duruş.
- Acil durum ekipmanı: Manuel indirme, alarm, çift yönlü iletişim.
- Günlük kontrol listesi: Kılavuz raylar, ankraj cıvataları, kapılar, kumanda, kablo, yağlama.
- Eğitim ve yetkilendirme: Sadece eğitimli operatör ve işaretçi kullanmalıdır.
- Rüzgâr/iklim şartları: Üreticinin limit değerleri aşılırsa kullanım durdurulur.
Kurulum–İşletme–Söküm: 10 Adım
- Proje: Kule konumu, temel ebatları, kat hizaları, yükleme platformları.
- Zemin/Temel: Donatı ve beton sınıfı; ankraj plakaları.
- İlk Mast–Kabin Montajı: Şase, ilk mast, kabin yerleştirme.
- Enerji & Kumanda: Pano, güç kabloları, topraklama.
- Bağlantılar: Her 6–9 m’de yapı ankrajları.
- Test & Devreye Alma: Boş ve yüklü test, acil durum senaryoları.
- Eğitim: Operatör, kat görevlisi, işaretçi.
- Günlük/Haftalık Bakım: Yağlama, cıvata sıkılığı, güvenlik testleri.
- Kayıt/Etiketleme: Periyodik kontroller, kontrol listeleri.
- Demontaj & Transfer: Söküm planı, vinç/telehandler koordinasyonu.
Kapasite–Hız–Kabin Planlama Kılavuzu
- Trafik Analizi: Saatlik insan ve palet akışını hesaplayın (ör. pik vardiya).
- En Büyük Yük: Palet + istif makinesi/çekçek ölçüleri; kapı net açıklığını buna göre seçin.
- Kat Sayısı & Seyir: 40–80 m seyirlerde bağlama sayısını ve güç ihtiyacını artırın.
- Ayrı Akış: Mümkünse insan ve malzemeyi iki asansöre bölün (verim + emniyet).
- Platform Tasarımı: Katlarda güvenli yükleme platformu ve korkuluk zorunlu.
- Enerji Altyapısı: Başlangıç akımı ve talep piklerine göre besleme hattını planlayın.
2025 Kira/Satın Alma Maliyet Aralıkları
Rakamlar geniş aralık olarak verilmiştir; şehir, marka, yükseklik, süre ve kur etkisi sonuçları ciddi biçimde değiştirir.
Kiralama (aylık):
- Yük asansörü (1–2 ton, 2–4 durak): 90.000 – 220.000 TL/ay
- Personel asansörü (1–2 ton, 5–10 durak): 120.000 – 280.000 TL/ay
- Kurulum + demontaj (bir kerelik): 180.000 – 450.000 TL
- Ek mast/bağlantı paketleri: Projeye bağlı ek maliyet (yükseklik arttıkça artar)
Satın alma (CAPEX):
- Yük asansörü (1–2 ton): 2.800.000 – 5.500.000 TL
- Personel asansörü (1–2 ton): 3.500.000 – 7.000.000 TL
- Yedek mast/kapı/elektrik panosu paketleri: Projeye özel
İşletme giderleri (yaklaşık):
- Aylık bakım sözleşmesi: 6.000 – 18.000 TL
- Arıza/malzeme değişimleri: Kullanıma bağlı değişken
- Elektrik tüketimi: Vardiya ve yük profiline göre geniş aralıkta; talep pikleri için yeterli besleme şart
Örnek Senaryo (6 Ay, 60 m Seyir, 1,6 ton Personel Asansörü):
- Kurulum/demontaj: 220.000 – 420.000 TL
- Kira: 6 × (140.000 – 260.000) = 840.000 – 1.560.000 TL
- İlave mast/bağlantı & platform iyileştirmeleri: 150.000 – 400.000 TL
- Toplam tahmini: 1.210.000 – 2.380.000 TL (+ elektrik + bakım)
SSS
1) Şantiyede tek asansörle hem insan hem malzeme taşıyabilir miyim?
Evet, personel tipi (yolcu + yük) modeller bunu sağlar; fakat yoğun şantiyelerde ayrı yük ve personel asansörü daha güvenli ve verimlidir.
2) Hangi tahrik tipini seçmeliyim?
Az durak/ağır yükte hidrolik veya raf-pinyon; çok durak/uzun seyirde halatlı + VVVF genellikle daha uygundur.
3) Günlük kontrollerde neye bakmalıyım?
Kapı kilitleri, limit şalterleri, ankraj cıvataları, ray yağlama, acil stop, alarm, kablo ve kumanda butonları.
4) Rüzgârda kullanımı durdurmalı mıyız?
Üretici talimatındaki rüzgâr limitleri aşılırsa durdurun; ayrıca fırtınada kabini alt kata alın ve enerji kesin.
5) Eski yapıya dışarıdan asansör ekleyebilir miyiz?
Evet; çelik kuyu ve uygun ankraj çözümü ile yapılabilir. Statik/mimari proje ve yetkili montaj gerekir.
6) Kapı genişliğini nasıl belirlerim?
Taşınacak en geniş palet/ekipmana göre kapı net açıklığını seçin; drive-through (karşılıklı kapı) lojistiği hızlandırır.
Kısa Özet
- Personel asansörü: İnsan güvenliği ve konfor + malzeme taşıma; yük asansörü: ağır yük ve geniş açıklık odaklı.
- Seçim için trafik, yük ölçüsü, durak sayısı, seyir yüksekliği, enerji birlikte değerlendirilmelidir.
- 2025 maliyetleri proje ve süreye göre geniş aralıkta; aylık kiralamada 90.000 – 280.000 TL bandı sık görülür.
- Güvenlik için interlock, aşırı hız yakalayıcı, limit şalterleri, günlük kontrol ve eğitimli operatör şarttır.
